wypadkidrogowe.com

Sama sprzeczność wniosków opinii z innymi dowodami nie oznacza automatycznie, że na wiarę nie zasługują właśnie te dowody, ale wiarygodna jest opinia. To bowiem – co oczywiste – sądy wydają wyroki, a nie biegli. Nie deprecjonując znaczenia opinii biegłych należy jednak zawsze podchodzić do nich krytycznie, o ile tylko zaistnieją ku temu rzeczowe podstawy. Dopiero kompleksowa ocena zebranych w sprawie wszelkich dowodów pozwala na poczynienie prawidłowych ustaleń w sprawie.

1. W przypadku, gdy opinie biegłych są rozbieżne, strony mają prawo domagać się, aby w drodze konfrontacji przeprowadzonej przez sąd, biegli wypowiedzieli się na temat nie tylko własnej ekspertyzy, ale także ustosunkowali się do opinii przeciwnych, wskazując ich ewentualne braki. (...) Zauważyć wypada, że oczywiście konfrontacja biegłych nie powinna polegać na prowadzeniu wzajemnej polemiki i wykazywaniu sobie braku kompetencji i profesjonalizmu, lecz dotyczyć ma merytorycznych wniosków co do sposobu opiniowania i mechanizmu dochodzenia do takich, a nie innych wniosków ekspertyzy. Nad prawidłowym przebiegiem tej czynności winien czuwać Sąd.
2. Należy zauważyć, że jeśli sąd decyduje się przeprowadzić opinię biegłego, która ma udzielić odpowiedzi także na pytania zadane przez strony, to winien te pytania przedłożyć biegłemu. Nie ma bowiem kompetencji dowolnego decydowania, na pytania której strony biegły winien odpowiedzieć, a której strony pytania są nieistotne i nie muszą podlegać analizie biegłego. Takie postąpienie prowadzi do naruszenia zasady obiektywizmu i równości stron.

Znaczenie procesowe mają wyłącznie opinie, które sporządzone zostały przez biegłych na wyraźne zlecenie upoważnionego do tego organu procesowego, natomiast tzw. „opinia prywatna” nie ma statusu dowodu w konkretnej sprawie i stanowi jedynie źródło informacji o dowodzie oraz może w efekcie spowodować dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczności wynikające z treści „opinii prywatnej”, ewentualnie może być pomocna stronie lub obrońcy (pełnomocnikowi) do merytorycznego formułowania pytań biegłemu powołanemu przez uprawniony organ procesowy, celem wykazania braków oraz sprzeczności tej opinii (por. T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2005 r., s. 483). Innymi słowy opinie „prywatne”, czyli pisemne opracowania zlecone przez innych uczestników postępowania aniżeli uprawnione organy procesowe, nie są opiniami w rozumieniu art. 193 k.p.k. w zw. z art. 200 § 1 k.p.k. i nie mogą stanowić dowodu w sprawie.

Jeżeli opinia biegłego jest pełna dla Sądu, który swoje stanowisko w tym względzie uzasadnił, to fakt, iż opinia taka nie jest przekonywująca dla stron, nie jest przesłanką dopuszczenia kolejnej opinii.

1. Przepis art. 201 k.k. stwarza możliwość dwojakiego rozwiązania problemu wadliwości opinii, która może być niepełna, niejasna albo gdy zachodzi sprzeczność w samej opinii lub pomiędzy różnymi opiniami w tej samej sprawie. Jego zastosowanie umożliwia wezwanie tych samych biegłych lub powołanie innych. Wybór jednej z tych alternatyw pozostaje w sferze autonomicznej decyzji organu procesowego decydującego, które z tych rozwiązań w realiach danej sprawy będzie najbardziej odpowiednie.
2. Uznanie opinii za jasną i pełną w rozumieniu art. 201 k.p.k. jest domeną organu procesowego (...), a nie strony procesowej, chyba że przekonywającymi argumentami strona ta wykaże, że opinia zawiera poważne i dyskwalifikujące mankamenty, o których mowa w powołanym przepisie.

Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania karnego ustalenie winy - zwłaszcza na podstawie oceny wiarygodności dowodów, należy wyłącznie do kompetencji sądu, zadaniem zaś biegłego jest przy wykorzystaniu posiadanych "wiadomości specjalnych" (art. 200 § 1 pkt 5 k.p.k.), w oparciu o ujawnione w toku oględzin miejsca zdarzenia ślady, podjęcie próby odtworzenia przebiegu zdarzenia, a w szczególności przykładowo rzecz biorąc – ustalenie prędkości pojazdu, toru jego ruchu, określenie miejsca potrącenia człowieka itp. (vide: wyrok SN z 17.01.1987 r., sygn. V KRN 474/86, OSNPG 1988/3/29). W sytuacji gdy brak było obiektywnych dowodów (o których była mowa powyżej) pozwalających na rekonstrukcję zdarzenia powołanie kolejnych biegłych stanowiłoby jedynie nieuprawnione w świetle art. 2 § 1 pkt. 4 k.p.k. przedłużenie postępowania.

W sprawach o wypadki drogowe nie zawsze jest konieczne przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu ruchu drogowego. Taki dowód nie jest niezbędny, gdy dla ustalenia okoliczności istotnych w sprawie nie jest konieczne posiadanie wiadomości specjalnych, a wystarczy ustalić, przy pomocy innych dowodów (np. wyjaśnień oskarżonego, zeznań świadków, kryminalistycznej dokumentacji powypadkowej) okoliczności zdarzenia i rozważyć, czy sprawca wypadku przestrzegał przepisów i zasad ruchu drogowego.

Ta część opinii biegłych, na którą powołują się skarżący, tj. rozważania dotyczące zakresu obowiązków, jakie pod adresem poszczególnych kierujących uczestniczących w przedmiotowym zdarzeniu, formułują przepisy ustawy- Prawo o ruchu drogowym, wkroczyła – w sposób trudny do zaakceptowania – w sferę ocen prawnych. W tym bowiem zakresie jedynym organem uprawnionym do procesowego zajmowania stanowiska - jest sąd. Nie jest bowiem dopuszczalne korzystanie z opinii biegłych w zakresie interpretacji przepisów obowiązującego prawa.

Rację ma skarżący, że Sąd nie posiada wiadomości specjalnych, pozwalających mu na sporządzenie pełnej ekspertyzy. Nie oznacza to jednak, że może on korzystać z jakichkolwiek własnych wyliczeń, bazujących na danych zawartych w opinii biegłego, których poprawność jest możliwa do sprawdzenia przez osobę nie dysponującą wiadomościami specjalnymi. Jednocześnie, w niektórych przypadkach wymowa ustalonych okoliczności będzie na tyle oczywista, że dla oceny możliwości uniknięcia zderzenia w razie zachowania reguł wystarczająca będzie ocena zachowania uczestników wypadku z perspektywy zasad logiki i doświadczenia życiowego. Odmowy uwzględniania wniosku o sporządzenie dodatkowej opinii biegłego z zakresu wypadków drogowych nie stanowiło w tym zakresie naruszenia prawa i pozostawało w granicach art. 201 k.p.k.

W tym zakresie należało a limine zakwestionować pogląd, jakoby rolą biegłego tej specjalności było odtworzenie nie tylko przebiegu zdarzenia, względnie – zasadniczych jego wariantów, ale interpretacja wszystkich nadających się do wyobrażenia wersji zdarzeń – jako prowadzący wyłącznie do ich zbędnej multiplikacji. Zdarzenie w ruchu drogowym o ujemnych następstwach dla bezpieczeństwa tego ruchu, względnie dla zdrowia i życia innych jego uczestników, zawsze jest zjawiskiem dynamicznym, uzależnionym od dużej liczby czynników. Nie do wyobrażenia jest sytuacja, jakoby biegły – oprócz analizy najbardziej prawdopodobnych scenariuszy – miał prowadzić analizy teoretyczne uwzględniające zmianę każdego jednego z tych czynników, a następnie oceniać stopień prawdopodobieństwa zaistnienia każdej z tych wersji, poczynając od takich, których stopień prawdopodobieństwa jest zerowy, następnie jednoprocentowy, itd. Rolą biegłego z zakresu ruchu drogowego jest bowiem ustalenie o ile nie pewnego, to najbardziej prawdopodobnego przebiegu zdarzeń na drodze, uwzględniając „dane wejściowe” w postaci dowodów zabezpieczonych w procesowo przewidziany sposób. Oczywiste jest przy tym, że biegły może – na własne potrzeby – dokonywać symulacji i – w celu ich zweryfikowania, najczęściej przy pomocy programu komputerowego – wprowadzać różne modyfikacje wspomnianych „danych wejściowych”, analizując ich wpływ na efekt symulacji, ale nie oznacza to, że wszystkie takie – niekiedy czysto spekulacyjne i nieprawdopodobne scenariusze, stanowiące „pole doświadczalne” – mają znaleźć odbicie w treści i wnioskach opinii, gdyż rolą tej jest usuwać wątpliwości, nie zaś je mnożyć. Podstawowe znaczenie ma konkluzja opinii stanowiąca podsumowanie i wyniki przeprowadzonych badań. Treść opinii ma natomiast umożliwiać ich weryfikację.