wypadkidrogowe.com

Przestępstwo określone w art. 177 § 1 lub § 2 k.k., popełnione na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu, w następstwie którego inna osoba - niebędąca pokrzywdzonym tym przestępstwem - odniosła obrażenia powodujące naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż siedem dni albo poniosła szkodę w mieniu, zgodnie z art. 10 § 1 k.w., stanowi jednocześnie wykroczenie określone w art. 86 § 1 k.w.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 marca 2014 r., sygn. I KZP 1/14 (publ. Lex nr 1441242) wskazał, iż: „Przestępstwo określone w art. 177 § 1 lub § 2 k.k., popełnione na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu, w następstwie którego inna osoba - niebędąca pokrzywdzonym tym przestępstwem - odniosła obrażenia powodujące naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż siedem dni albo poniosła szkodę w mieniu, zgodnie z art. 10 § 1 k.w., stanowi jednocześnie wykroczenie określone w art. 86 § 1 k.w.” Wprawdzie orzeczenie to zostało wydane na gruncie stanu prawnego, w którym nie obowiązywał art. 86 § 1a kw, jednakże w ocenie sądu pozostaje aktualne co do istoty zagadnienia. Powyższe stanowisko jest również akceptowane w doktrynie, gdzie wskazuje się, że zbieg idealny pomiędzy przestępstwem z art. 177 § 1 lub 2 k.k. a wykroczeniem z art. 86 § 1 k.w. zajdzie wówczas, gdy w zdarzeniu drogowym jedna osoba dozna ciężkiego lub średniego uszczerbku na zdrowiu, a inna – lekkich obrażeń ciała (I. Kosierb [w:] Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. J. Lachowski, Warszawa 2021, art. 86, publ. Lex wraz z przywołanym tam piśmiennictwem).

1. Oceny karnoprawnej czynu stanowiącego jednocześnie wykroczenie i przestępstwo dokonuje się odrębnie (niezależnie) w postępowaniu karnym i w postępowaniu wykroczeniowym, orzekając osobno co do odpowiedzialności za przestępstwo i odpowiedzialności za wykroczenie. Dostrzegając potencjalne ujemne następstwa takiego rozwiązania (pociągającego za sobą „podwójną” odpowiedzialność karną sensu largo sprawcy czynu podlegającego ocenie prawnej z perspektywy dwóch reżimów odpowiedzialności penalnej) ustawodawca przewiduje jednak mechanizm niwelujący realne konsekwencje penalne wynikające z ustawowego obowiązku równoległego dokonywania oceny prawnej czynu w pryzmacie przepisów Kodeksu karnego i Kodeksu wykroczeń oraz rozstrzygania w przedmiocie odpowiedzialności karnej i odpowiedzialności wykroczeniowej (art. 10 § 1 k.w.).
2. Analiza przebiegu i wyników postępowania dowodowego poprzedzającego wydanie wyroku zaskarżonego kasacją daje asumpt do uznania, że powodem wydania rozstrzygnięcia uniewinniającego obwinioną D. K. od odpowiedzialności za wykroczenie stypizowane w przepisie art. 86 § 1 k.w. stało się dostrzeżenie przez sąd, że dokonana w postępowaniu wyjściowa ocena obrażeń doznanych przez pokrzywdzonego S. K. (...) była wadliwa. Obrażenia S. K. będące wynikiem zdarzenia drogowego spowodowanego przez D. K. należy bowiem zakwalifikować jako odpowiadające znamieniu z art. 157 § 1 k.k. (średni uszczerbek na zdrowiu). Tym samym czyn obwinionej należałoby zakwalifikować jako spowodowanie wypadku drogowego z art. 177 § 1 k.k. w zw. z art. 177 § 3 k.k. (w zakresie, w którym czynem tym pokrzywdzony został najbliższy obwinionej), co miałoby wykluczać możliwość pociągnięcia obwinionej do odpowiedzialności za wykroczenie stypizowane w przepisie art. 86 § 1 k.w. (przypuszczalnie na zasadzie przyjęcia przez sąd konstrukcji redukcji wielości ocen karnoprawnych opierającej się na tzw. regule konsumpcji, stosowanej odpowiednio do rzeczywistego zbiegu przestępstw i wykroczeń). Niezależnie od wątpliwości, które wolno wyartykułować pod adresem takiego postąpienia z punktu widzenia implikacji prawnych obowiązywania kodeksowej zasady idealnego zbiegu przestępstw i wykroczeń (odpowiedzialności karnej i wykroczeniowej), wyrażonej w art. 10 § 1 k.w. (od której ustawa nie przewiduje wyraźnych wyjątków) i zasady rozłączności dokonywania ocen karnoprawnych na płaszczyźnie Kodeksu karnego i Kodeksu wykroczeń, godzi się zwrócić uwagę na to, że zaskarżone kasacją rozstrzygnięcie prowadzi w efekcie do powstania niezamierzonego przez ustawodawcę i trudnego do zaakceptowania z powodów natury słusznościowej martwego pola penalizacji sprawców zdarzeń drogowych, w których pokrzywdzonymi są zarówno najbliżsi dla sprawcy (którzy odnieśli obrażenia odpowiadające opisowi ustawowemu z art. 157 § 1 k.k.), jak i osoby dla sprawcy obce, które na skutek zdarzenia spowodowanego przez sprawę odniosły wyłączenie lekki uszczerbek na zdrowiu. Otóż nie sposób nie dostrzec, że w takim układzie uniewinnienie przez sąd w sprawie o zdarzenie drogowe zakwalifikowane przez uprawnionego oskarżyciela jako wykroczenie z art. 86 § 1 k.w. oparte na odwołaniu się do wyraźnie przez kodeksy nie unormowanej reguły redukcji wielości ocen (reguła konsumpcji) — skoro dotyczy „całościowej” oceny czynu w pryzmacie przepisu art. 86 § 1 k.w. — faktycznie oznacza (art. 177 § 1 k.k.), wyłączenie możliwości dokonania oceny czynu w perspektywie odpowiedzialności wykroczeniowej i definitywne zablokowanie możliwości stosowania środków reakcji karnej przewidzianych przez Kodeks wykroczeń co do skutków zdarzenia drogowego odnoszących się do osoby obcej dla sprawcy (A. Ł.). Niezależnie od tego należy zwrócić uwagę także i na to, że w takiej sytuacji kwestia ewentualnej odpowiedzialności karnej sprawcy za spowodowanie wypadku drogowego na szkodę osoby najbliższej, o którym mowa w przepisie art. 177 § 1 k.k. w zw. z art. 177 § 3 k.k. rysuje się w sposób wysoce problematyczny, a to z uwagi na znamienny moment procesowy całego zagadnienia. Ewentualne „uruchomienie” odpowiedzialności karnej w takim układzie procesowym warunkowane jest wszak złożeniem skutecznego wniosku o ściganie przez najbliższego-pokrzywdzonego. Tymczasem nie bez racji przyjmuje się w literaturze, że cyt.: „z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością założyć można, że [osoba najbliższa dla sprawcy] wniosku takiego nie złoży” (W. Radecki [w:] M. Bojarski, W. Radecki, Kodeksu wykroczeń. Komentarz, Warszawa 2000, s. 399). Niezłożenie wniosku o ściganie sprawcy przez pokrzywdzonego-najbliższego może w efekcie doprowadzić do całkowitego wyłączenia odpowiedzialności o charakterze represyjnym za ryzykowne zachowania w ruchu drogowym, tj. do wyłączenia możliwości uruchomienia środków reakcji penalnej nie tylko na gruncie ustawy wykroczeniowej (odpowiedzialność za wykroczenie z art. 86 § 1 k.w.), ale także na gruncie ustawy karnej (odpowiedzialność karna za występek z art. 177 § 1 k.k. w zw. z art. 177 § 3 k.k.). Wprawdzie jednym instrumentów mających łagodzić konsekwencje zaaprobowania przez ustawodawcę konstrukcji idealnego zbiegu wykroczenia i przestępstwa jest fakultatywna odmowa wszczęcia postępowania lub możliwość umorzenia już wszczętego postępowania w sytuacji równoległości postępowań w przedmiocie wykroczenia i przestępstwa, jednakże zastosowanie takiego rozwiązania wchodzi w rachubę wyłącznie w przypadku, gdy postępowanie karne zostało już prawomocnie zakończone orzeczeniem skazującym (por. art. 61 § 1 pkt 1 k.p.s.w.; toczenie się postępowania karnego stanowi przesłankę fakultatywnego umorzenia postępowania wykroczeniowego tylko wówczas, gdy zawisłe postępowanie jest postępowaniem z oskarżenia publicznego).